De geschiedenis van de Wagenwerkplaats gaat terug tot de eerste jaren van de vorige eeuw. Nadat in de jaren dertig andere werkplaatsen in Tilburg, Zwolle en Utrecht waren gesloten, werd in Amersfoort het onderhoud aan vrijwel al het goederenmaterieel van NS uitgevoerd. In 1930 was NS daarmee de grootste werkgever in Amersfoort. In 2000 werd de Wagenwerkplaats gesloten.
Ligging
Het terrein van de Wagenwerkplaats grenst direct aan het spooremplacement van station Amersfoort en is ca. 18 hectare groot. Aan de noordkant ligt de wijk het Soesterkwartier. Door de ligging zijn de ontwikkelingsmogelijkheden vooralsnog beperkt. Veiligheidsregels die gelden voor het vervoer van goederen over het spoor zijn daar de reden van. Naar verwachting pas over vijftien jaar zullen de huidige beperkingen volledig verdwijnen.
De verloedering gestopt
Nadat de onderhoudswerkzaamheden op de Wagenwerkplaats waren gestopt, dreigden het terrein en de gebouwen te verloederen. NS Poort, de gemeente Amersfoort en het burgerinitiatief Wagenwerkplaats hebben de handen echter ineen geslagen om het tij te keren. Gezamenlijk worden plannen ontwikkeld en activiteiten georganiseerd.
Alle gebouwen zijn inmiddels weer in gebruik genomen, veelal door bedrijven of instellingen met een cultureel of artistiek karakter.
Creativiteit centraal
Bij de invulling van het gebied staan creativiteit en kunst centraal. De Wagenwerkplaats moet een broedplaats worden van economische creativiteit en onderwijs in hartje Amersfoort. Een plek waar je kunt leren en werken, spelen en uitgaan. Waar je geschiedenis kunt opsnuiven en kunstenaars kunt ontmoeten. Studenten lopen er stage, bewoners van het Soesterkwartier vinden er werk. Dat is de toekomst van de Wagenwerkplaats.
Gezamelijke toekomstvisie
De Wagenwerkplaats is voor Amersfoort een belangrijk gebied. Door de ligging t.o.v. het station heeft dit gebied regionale en landelijke potenties. De oude gebouwen, monument en industrieel erfgoed, vormen het hart van het gebied. In dit gedeelte wordt de komende jaren de culturele, economische en onderwijsbroedplaats gerealiseerd. Deze uitgangspunten vormen de kern van de toekomstvisie die gemeente, NS en bewoners hebben opgesteld. De visie is op 12 oktober 2007 gereedgekomen en in september 2008 aangeboden aan de gemeenteraad. Lees het visiedocument: Visie Wagenwerkplaats 12 oktober 2007.
Samenwerking
Bij de ontwikkeling van het Wagenwerkplaats-terrein wordt op een unieke manier samengewerkt tussen NS Poort, eigenaar van de grond en de gebouwen, de gemeente Amersfoort en het burgerinitiatief Wagenwerkplaats. Deze brede coalitie van partijen maakt de Wagenwerkplaats tot een bron van inspiratie voor andere projecten. De succesvolle aanpak van de Wagenwerkplaats is beschreven in verschillende vaktijdschriften en in het boek Het Wonder van de Wagenwerkplaats. In 2014 is de Wagenwerkplaats-aanpak ook onderscheiden met de de Saxion stimuleringsprijs voor de meest inspirerende aanpak van stedelijke vernieuwing. Uit maar liefst 17 inzendingen werd het project uitgeroepen tot winnaar.
